رابطه مدل پنج‌عاملی شخصیت و عاطفه منفی با تعارض کار- خانواده در معلمان

حسن رضایی جمالویی¹

دکتر جعفر حسنی²

الهام آقایی³

مهدی طاهری⁴

چکیده

تعارض کار-خانواده تحت عنوان ناسازگاری دوطرفه بین تقاضاهای نقش کاری و خانوادگی توصیف می­شود که می­تواند برای افراد، خانواده­ها و سازمان­ها آثار زیانبار و نامناسبی بر جای گذارد و با طیف وسیعی از پیامدهای منفی همراه است؛ لذا هدف از این پژوهش بررسی رابطه مدل پنج‌عاملی شخصیت و عاطفه منفی با تعارض کار- خانواده در معلمان بود. آزمودنی­ های پژوهش شامل 200 معلم زن بودند که به روش نمونه‌گیری تصادفی از میان معلمان زن شاغل در آموزش و پرورش شهرستان نجف‌آباد در سال تحصیلی 92-1391 انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده­ها از مقیاس تعارض کار- خانواده کارلسون و همکاران، پرسشنامه­ شخصیتی نئو و مقیاس عاطفه منفی واتسون و همکاران استفاده شد. داده­ های پژوهش با روشهای ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که تعارض کار-خانواده با عاطفه منفی (33/0 r=) و روان­رنجوری (25/0 r=) رابطه مثبت و معنی­دار و با برونگرایی (21/0- r=) رابطه منفی و معنی ­داری دارد (05/0P <)؛ این در حالی است که بین توافق­پذیری، تجربه­پذیری و وجدان با تعارض کار-خانواده رابطه ­ای مشاهده نشد. همچنین نتایج تحلیل رگرسیون چند متغیری نشان داد حدود  32 درصد از واریانس تعارض کار – خانواده توسط عاطفه منفی، روان­رنجوری و توافق­پذیری تبیین می­شود. این یافته­ها نشان می­دهد افزایش سطح روان­رنجوری و عاطفه منفی و کاهش سطح برونگرایی سبب افزایش تعارض بین نقشهای کاری و خانواد­گی در معلمان می­شود. لذا پیشنهاد می­شود معلمان ضمن آشنایی با روند مدیریت علمی آن، از طرف خانواده و آموزش و پرورش نیز مورد حمایت همه‌جانبه قرار گیرند تا به تنظیم برنامه‌های کاری و خانوادگی خود با حداقل تداخل ممکن، اقدام کنند.

کلیدواژگان: تعارض کار- خانواده، مدل پنج‌عاملی شخصیت، عاطفه منفی، معلمان

__________________________________

تاریخ دریافت: 3/2/92             تاریخ پذیرش: 29/4/93

1.دانشجوی دکتری روانشناسی سلامت، دانشگاه خوارزمی                                                                        h.rezayi2@yahoo.com

2.دانشیار و عضو هیئت علمی گروه روانشناسی بالینی دانشگاه خوارزمی

3. دانشجوی دکتری روانشناسی بالینی، دانشگاه شاهد تهران

4. دانشجوی دکتری روانشناسی سلامت، دانشگاه خوارزمی