واکاوی فرهنگ استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در میان دانش ­آموزان­: مورد رایانه خانگی

دکتر ابراهیم طلایی¹

رضوان صفیان²

چکیده

مقاله حاضر با هدف واکاوی فرهنگ استفاده از فناوری اطلاعات با تمرکز بر رایانه خانگی از سوی دانش ­آموزان انجام گرفته است. با این هدف به دنبال کشف و هویدا نمودن الگوها، شیوه ­ها، کنشها و تعاملاتی هستیم که در حول رایانه خانگی در یک خانواده ایرانی نمونه رخ می­دهد. در این میان چرایی و خاستگاه ورود رایانه به خانه، چگونگی استفاده توسط اعضای خانواده و ادراک دانش آموزان از بهره مندیها و آورده های رایانه برای آنان مورد نظر ویژه بود. روش پژوهش از نوع مطالعه پدیدارشناسی که در آن شناخت پدیده مدنظر و شفاف سازی ابعاد آن پدیده بطور مستقل و در ارتباط با پدیده های مربوط، هدف است. روش نمونه گیری، هدفمند از نوع «حداکثر تنوع» است که به مطالعه یازده دانش ­آموز از هشت­ خانواده می­پردازد و رویکرد حداکثر تنوع به پژوهشگران کمک کرد تا احتمال تعمیم پذیری نظری را افزایش دهند. گردآوری اطلاعات با بهره ­گیری از ابزارهایی همچون پرسشنامه، مشاهده و مصاحبه نیمه ساختاریافته و باز انجام گرفته و یافته ­ها نیز با روشهای تحلیل داده ­های کیفی  - از جمله سیر مراحل کدگذاری تا رسیدن به مضمونها، تحلیل شده اند. مهم­ ترین یافته ­های پژوهش عبارت اند از: ۱. خاستگاه ورود رایانه به خانه، یادگیریهای درسی نیست گرچه وجود دانش آموزان عامل خریداری رایانه بوده و پیش از آن احتمال و گرایش به داشتن رایانه پایین­تر بوده است.۲.  فعالیتهای عمده رایانه ­ای  دانش ­آموزان در خانه جنبه بازی و سرگرمی و ارتباطی دارد تا بهره ­مندیهای مستقیم درسی  3.  همین  فعالیتهای "غیر درسی" از منظر و ادراک دانش آموزان – و برخی خانواده­ ها- دلالتهای درسی و آموزشی برای دانش آموزان داشته است گرچه نمی توان بر اساس   داده­ های این پژوهش ارتباطی از نوع همبستگی یا سببیت را مدعی شد.

کلید واژگان: فرهنگ، فناوری اطلاعات و ارتباطات، رایانه­ خانگی، یادگیری غیر رسمی

__________________________

تاریخ دریافت: 14/11/93                      تاریخ پذیرش: 3/6/94

1. استادیار گروه تعلیم و تربیت دانشگاه تربیت مدرس                   e.talae@modares.ac.ir          

2. دانشجوی دکتری برنامه درسی دانشگاه خوارزمی         r.safian_242@yahoo.com