امروزه جهت‌گیریهای ارزشی و الگوهای رفتاری نسل جوان تغییرات بسیار داشته است. این تغییرات می‌تواند زمینه‌ای برای ایجاد اختلاف نظر میان فرزندان و والدین آنان و مقدمه‌ای برای از هم گسیختگی نهاد خانواده باشد. پژوهش حاضر شرایط بروز تعارضات ارزشی در خانواده و سازوکارهای رویارویی با این تعارضات را مورد بررسی قرار داده‌است. به همین منظور دوازده مصاحبه عمیق نیمه‌ساختاریافته با جوانان ساکن شهر مشهد انجام شده و یافته‌ها با روش نظریه‌ زمینه‌ای مورد تحلیل قرار گرفته‌­اند. پس از پیشبرد فرایند کدگذاری سه مرحله‎‌ای شامل کدگذاری باز، محوری و گزینشی، نظام مفهومی متناظر با این سطح‌‎بندی استخراج و بر پایه یافته‌های پژوهش، پدیده‌ای مرکزی با عنوان «خانواده ‎ایرانی عرصه سازگاری اجتماعی در فراسوی تعارضات عقیدتی» صورت‌بندی شده‎‌است. این پدیده متأثر از شرایطی چون الگوهای دینداری والدین و تحولات این الگوها در دوران زندگی، شیوه‌های آگاهی والدین از باورهای جوانان، تأثیرپذیری متقابل والدین از فرزندان، سنتهای فرهنگی غالب در جامعه، عوامل تأثیرگذار بر روند اجتماعی شدن ثانویه جوانان، وضعیت اقتصادی و اجتماعی و خاستگاه خانوادگی، تجربه تحصیلی جوانان و سرمایه فرهنگی والدین در خانواده است. جوانان نیز در رویارویی با پدیده مرکزی شناسایی شده، راهبردهایی همچون «بده بستان منفعتی»، «فردی‌سازی باورها»، «مجادله و تحمیل خود به والدین»، «ظاهرسازی» و «اثرگذارپذیری متقابل و ضمنی از والدین» را اتخاذ می‌کنند. این واکنشها موجب پیامدهایی همچون «پایداری نسبی نهاد خانواده»، «عرفی شدن تدریجی نظام باورها» و «تداوم حضور مؤثر نهاد خانواده در تجربه زیسته جوانان» شده‎‌است.